15 sierpnia 1937 r. w dzień Święta Czynu Chłopskiego mieszkańcy wsi wystąpili przeciwko władzy. Upomnieli się o swoją godność i rządy prawa. Jak przebiegały protesty?
ROK 1937
7 stycznia
Przebywający na emigracji Wincenty Witos, Władysław Kiernik i Kazimierz Bagiński wystosowali do Nadzwyczajnego Kongresu SL list wytyczający zadania i kierunek działania Stronnictwa. Kongres – pisali – „Ma się upomnieć o krew niewinnie przelewaną, o gwałty i bezprawia na ludzie dokonywane, o ucisk, katowanie, więzienia walczących o prawo, o wszelkie udręki przez lud polski bez jego winy ponoszone”.
17 stycznia
Nadzwyczajny Kongres Stronnictwa Ludowego w Warszawie wezwał władze Stronnictwa do proklamowania strajku rolnego i zorganizowania „marszu na Warszawę” w razie niespełnienia chłopskich postulatów przywrócenia demokratycznych rządów w Polsce.
26 lutego
Naczelny Komitet Wykonawczy Stronnictwa Ludowego podjął uchwałę w sprawie przeciwstawienia się akcji politycznej Obozu Zjednoczenia Narodowego i wezwał chłopów do „silniejszego jeszcze zwarcia szeregów, wzmożenia wysiłków organizacyjnych i przygotowania wsi do wykonania uchwał, które zapadły na ostatnim kongresie Stronnictwa Ludowego”.
marzec
Policja spacyfikowała wsie w pow. Lubartów i Włodawa
18 kwietnia
W rocznicę bitwy racławickiej w Racławicach zebrało się kilka tysięcy chłopów. Przybyli na zaplanowaną uroczystość nie wiedząc, że została ona zakazana. Zostali zaatakowani przez oddziały policji. Wywiązała się walka podczas, której zginęło dwóch manifestujących, a trzeci zmarł w skutek odniesionych ran w drodze do szpitala.
Policja dokonała masowych aresztowań w pow. Miechów i sąsiednich powiatach. W więzieniach osadzono ok. 200 chłopów. 60 osobom wytoczono proces, który odbył się jesienią 1937 r. w Miechowie. 27 oskarżonych sąd skazał na kary więzienia od 6 miesięcy do 1 roku.
16-17 maja
W obchodach Święta Ludowego udział wzięło kilkaset tysięcy chłopów, którzy na wiecach domagali się przejścia „od słów do czynów” i amnestii dla więźniów politycznych.
17 czerwca
Naczelny Komitet Wykonawczy Stronnictwa Ludowego podjął uchwałę o ogłoszeniu 15 sierpnia ogólnopolskiego strajku chłopskiego podczas obchodów Święta Czynu Chłopskiego , upamiętniającego zwycięstwo i udział chłopów w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 r.
WIELKI STRAJK CHŁOPSKI
15-25 sierpnia
Naczelny Komitet Wykonawczy Stronnictwa Ludowego podjął proklamował 10-dniowy ogólnopolski strajk chłopski. Była to największa chłopska akcja strajkowa w okresie międzywojennym. Objęła województwa: krakowskie, lwowskie, tarnopolskie, częściowo: warszawskie, kieleckie, lubelskie, łódzkie i poznańskie.
Strajk polegał na tym, że chłopi w okresie 10 dni mieli niczego nie kupować, ani niczego nie sprzedawać. Jego celem było opowiedzenie się „za koniecznością likwidacji systemu sanacyjnego w Polsce i przywróceniem obywatelowi praw mu przynależnych i do życia koniecznych”.
W starciach z policją zginęło 44 chłopów, aresztowano ok. 4 tys. osób, kilkaset było rannych:
- 17 VIII w starciach z policją w Grębowie w powiecie tarnobrzeskim zginął 1 chłop.
- 18 VIII w Harcie w powiecie brzozowskim – 2 zabitych.
- 19 VIII w Dydni w powiecie brzozowskim – 4 zabitych i w Kurowie w powiecie bocheńskim – 2 zabitych.
- 21 VIII w Muninie w powiecie jarosławskim – 7 zabitych i Melsztynie w powiecie brzeskim – 2 zabitych
- 23 VIII w Kasince Małej w powiecie limanowskim – 9 zabitych.
- 24 VIII w Rdzawce w powiecie nowotarskim – 1 zabity, w Gnojnicach powiecie Jaworów – 1 zabity.
- 25 VIII w Majdanie Sieniawskim w powiecie jarosławskim – 15 zabitych.
Pogrzeby zabitych chłopów przeradzały się w olbrzymie manifestacje polityczne; np. pogrzebie Wincentego Piechnika i Stanisława Święcha, którzy zginęli w Kurowie k. Wiśnicza uczestniczyło 10 tys. osób.
15 grudnia
W Przemyślu rozpoczął się proces działaczy ruchu ludowego, uczestników sierpniowego strajku chłopskiego. Sądy pierwszej instancji skazały około tysiąca uczestników strajku na kary więzienia od 2 miesięcy do 5 lat. Procesy o strajk chłopski z powodów wnoszonych apelacji ciągnęły się do wybuchu II wojny światowej.
ROK 1938
27-28 lutego
W Krakowie obradował IV Kongres Stronnictwa Ludowego. Podjęto uchwałę o konieczności dalszej walki z sanacją przez strajki; ze względu na wzrost zagrożenia Polski ze strony Niemiec nie została ona zrealizowana. Potępiono politykę zagraniczną Józefa Becka, żądano zacieśnienia sojuszu z Francją i ograniczenia praw mniejszości niemieckiej w Polsce.
1 kwietnia
Władze państwowe licząc się z możliwością wybuchu strajku chłopskiego opracowały plan operacyjny przeciwdziałania strajkowi, tzw. Akcja SL-W. Minister Spraw Wewnętrznych wydał rozporządzenie, polecające „odbycie demonstracyjnego marszu przez najbardziej zagrożone powiaty województwa krakowskiego i lwowskiego” oddziałów KOP i policji celem wykazania, że rząd gotów jest do zdecydowanego przeciwstawienia i zdławienia siłą wszelkich wystąpień chłopskich.
10-20 kwietnia
Demonstracyjne przemarsze policji i wojska, których trasy przebiegały przez miejscowości najbardziej znane z antyrządowych postaw mieszkańców i nasilonej akcji strajkowej w sierpniu 1937 r.
ROK 1939
30 marca
Na ręce Prezydenta RP złożono petycję 500 tys. chłopów polskich, domagających się amnestii dla więźniów brzeskich
31 marca Do kraju powrócił z emigracji w Czechosłowacji Wincenty Witos.
17 maja
Wincenty Witos objął kierownictwo Stronnictwa Ludowego. W odezwie do ludowców zwrócił się z wezwaniem do obrony niepodległości Polski.
29 maja
Wincenty Witos oddał poległym w czasie Wielkiego Strajku Chłopskiego, składając wieńce na grobach zabitych w Muninie pow. Jarosław
