19 lutego 1884 r. we wsi Chłopy na ziemi lwowskiej urodził się Maciej Rataj. Był wybitną postacią ruchu ludowego, marszałkiem Sejmu II Rzeczypospolitej, prezesem Stronnictwa Ludowego i współorganizatorem Polskiego Państwa Podziemnego.
W historii ruchu ludowego Maciej Rataj stawiany jest obok Wincentego Witosa i Stanisława Mikołajczyka. Podobnie jak oni, odegrał znaczącą rolę w tworzeniu polityki partii i działaniach ludowców. Wywarł wielki wpływ na myśl polityczną ruchu ludowego, na demokratyczną opozycję parlamentarną po przewrocie majowym i na postawy polityczne chłopów w latach trzydziestych ubiegłego wieku.
Postać Macieja Rataja zawsze fascynowała historyków i polityków. Nie zatarła się też w pamięci kolejnych pokoleń ludowców, mimo że w czasach stalinowskich w Polsce próbowano wymazać jego nazwisko z pamięci narodu.
Początek politycznej drogi
Maciej Rataj urodził się 19 lutego 1884 r. w chłopskiej rodzinie zamieszkującej pod lwowską wieś Chłopy. Mimo trudnej sytuacji materialnej ojciec Rataja przykładał dużą uwagę do edukacji syna. W 1908 r. ukończył on filologię klasyczną na Uniwersytecie Lwowskim. Od najmłodszych lat związany był z ruchem ludowym. Właśnie w czasach studenckich został najprawdopodobniej członkiem Polskiego Stronnictwa Ludowego.
W styczniu 1919 r. został wybrany jako poseł do Sejmu Ustawodawczego. Zasiadał w komisjach: oświaty, spraw zagranicznych i konstytucyjnej. Jako przewodniczący ostatniej z nich miał znaczny wpływ na powstanie Konstytucji Marcowej (1921) oraz nowej ordynacji wyborczej do Sejmu i Senatu (1922).
Wcześniej, w roku 1920, objął tekę ministra wyznań religijnych i oświecenia publicznego w rządzie Wincentego Witosa. Dbał o podnoszenie kwalifikacji nauczycieli, czego wyrazem było powołanie Państwowego Instytutu Nauczycielskiego. Kierując resortem został zapamiętany ze swoich zdolności organizacyjnych, dążąc do większej unifikacji systemu kształcenia w kraju. Wkrótce jego umiejętności miały się przydać jeszcze bardziej.
Marszałek Sejmu
W listopadzie 1922 r. uzyskuje mandat poselski, a 1 grudnia zostaje wybrany marszałkiem Sejmu. Funkcję tę pełni aż do 1928 r. W krótkim czasie zdobył szacunek wśród posłów wszystkich opcji. Dał się również poznać jako sprawny organizator prac sejmowych. W owych czasach było to bardzo trudne, ze względu na duże rozbicie partyjne w izbie.
W czasie tej kadencji Sejmu doszło do zabójstwa prezydenta Gabriela Narutowicza. Jako marszałek Sejmu Maciej Rataj przejął obowiązki głowy państwa, do wyboru na ten urząd Stanisława Wojciechowskiego. Po raz drugi pełnił obowiązki prezydenta po przewrocie majowym, kiedy Wojciechowski zrezygnował z urzędu.
W kolejnych latach przejął kierownictwo w PSL „Piast” – w tym czasie doszło do aresztowania Witosa. Odegrał również kluczową rolę w zjednoczeniu ruchu ludowego. Na początku lat 30. objął funkcję redaktora „Zielonego Sztandaru”, którą pełnił aż do 1939 r. W roku 1935 przejął stery prezesa NKW SL, ze względu na nieobecność Witosa w kraju. Oddał mu kierownictwo w 1939 r. po jego powrocie.
Symbol Ruchu Ludowego
Po wybuchu II wojny światowej pozostał w kraju. Dążył do powstania konspiracyjnych struktur SL. W listopadzie 1939 r. zostaje aresztowany przez Niemców. Po chwilowym wyjściu na wolność zostaje ponownie aresztowany i osadzony na warszawskim Pawiaku. 21 czerwca 1940 r. wraz z innymi więźniami zostaje rozstrzelany w Palmirach. W 1946 r. jego ciało zostało ekshumowane. Następnie pochowano go na miejscowym cmentarzu.
Maciej Rataj wśród ludowców jest symbolem i legendą. Jego wskazania obywatelskie i polityczne są uniwersalne i wciąż aktualne. Wartością, której szczególnie dzisiaj brakuje polskiej kulturze politycznej jest sztuka doprowadzenia do kompromisu, nawet całkowicie skrajnych stanowisk.
