233 lata temu, 3 maja 1791 r., Sejm Czteroletni przyjął ustawę rządową, która przeszła do historii jako Konstytucja 3 maja. Była to druga na świecie i pierwsza w Europie ustawa regulująca organizację władz państwowych, a także prawa i obowiązki obywateli. Choć obowiązywała przez 14 miesięcy, do dzisiaj jest jednym z fundamentów polskiej tradycji społecznej i politycznej oraz powodem do dumy dla Polaków.
Uchwalona 3 maja 1791 roku na Sejmie Czteroletnim ustawa regulująca ustrój prawny Rzeczypospolitej Obojga Narodów była pierwszą w Europie i drugą na świecie nowoczesną konstytucją. Wprowadzała w Rzeczypospolitej ustrój monarchii konstytucyjnej – zachowywała stanową strukturę społeczeństwa, ale otwierała perspektywy dalszych przekształceń systemu państwowego.
Na jej podstawie przyjęto monteskiuszowski podział władz na prawodawczą, wykonawczą i sądowniczą, a także zniesiono m.in. liberum veto, konfederacje i wolną elekcję. Choć Konstytucja 3 maja obowiązywała jedynie przez 14 miesięcy, była wielkim osiągnięciem narodu polskiego chcącego zachować niezależność państwową oraz zapewnić możliwość rozwoju gospodarczego i politycznego kraju.
– Wspominamy akt, który nadawał prawa i obowiązki, był innowacyjny jak na ówczesne czasy, bo to druga Konstytucja na świecie po Stanach Zjednoczonych, a pierwsza w Europie – podkreślił prezes PSL, Władysław Kosiniak-Kamysz.
W nowoczesnym, demokratycznym państwa ustawa zasadnicza, Konstytucja, jest podstawą praw każdego obywatela, ale też punktem wyjścia do organizacji życia publicznego czy politycznego. Opisuje relacje różnych władz między sobą, gdzie szczególnie ważna jest zasada trójpodziału władzy, czyli rozdzielenia władzy ustawodawczej, sądowniczej i wykonawczej.
– Konstytucja 3 maja nigdy w pełni w życie nie mogła wejść, ale była sygnałem, była impulsem, była takim momentem, który dla wielu pokoleń żyjących pod zaborami stanowił i dawał otuchy – mówił Władysław Kosiniak-Kamysz.
Przyjęcie monarchicznej Konstytucji 3 maja spowodowało opozycję republikanów oraz sprowokowało wrogość Imperium Rosyjskiego, które od 1768 roku było protektorem Rzeczypospolitej i gwarantem nienaruszalności jej ustroju. W wojnie w obronie konstytucji Polska, zdradzona przez swojego pruskiego sprzymierzeńca Fryderyka Wilhelma II, została pokonana przez wojska rosyjskie Katarzyny Wielkiej, wspierające konfederację targowicką – spisek części polskich magnatów przeciwnych zmianie ustroju Rzeczypospolitej. Po utracie niepodległości w 1795 roku przez 123 lata rozbiorów przypominała o walce o niepodległość.
Konstytucja określa podstawy ustroju państwa, wyznacza kompetencje najważniejszych organów władzy, ustala ich wzajemne zależności. Powinna zawierać także katalog wolności i praw jednostki. Konstytucja ma najwyższą moc prawną, tak więc wszystkie akty prawne niższego rzędu (ustawy, rozporządzenia) muszą być z nią zgodne.
– W Święto Konstytucji wezwanie do wszystkich: niezależnie od tego, po której stronie ktoś jest barykady politycznej, o przestrzeganie tej konstytucji którą mamy, bo to jest wartość i dorobek wielu pokoleń – zaznaczył wicepremier, minister obrony narodowej, Władysław Kosiniak-Kamysz.
